De gebruiken en rituelen van het Marapu geloof in Sumba
Sumba gelooft in het unieke Marapu. Wij leerden er over hun soms enigszins zelfdestructieve tradities en gebruiken.
Inleiding in het Marapu geloof
De officiële godsdienst op Sumba is het Christendom. Dit komt omdat ze van Indonesië moeten kiezen uit één van de vijf godsdiensten. In de praktijk gelooft de bevolking in Marapu, wat geen officiële godsdienst is. Het woord “marapu” betekent letterlijk ‘de zeer verhevene’, ‘de zeer vereerde’.
Het oorspronkelijke geloof op Sumba, dat ook tegenwoordig nog veel voorkomt, wordt marapu-godsdienst genoemd en wordt gerekend tot de Animistische religies. Het woord ‘marapu’ wordt als volgt verklaard: ‘ma’ en ‘ra’ zijn voorvoegsels die elkaar versterken en ‘pu’ betekent ‘verheven’. De betekenis van marapu is: ‘de zeer verhevene’, ‘de zeer vereerde’. Lees verder als je benieuwd bent naar de gebruiken en rituelen van het Marapu geloof in Sumba.
"Bij het overlijden van een familielid dienen er vele buffels en paarden geofferd te worden. Vaak hebben de arme families deze niet waardoor ze zich in diepe schulden moeten steken. ".
In dit artikel
Animistisch. Wat betekent dat?
Het Marapu geloof is dus animistisch. In een Animistisch geloof geloven mensen dat zielen of geesten niet alleen bestaan in mensen en dieren, maar ook in planten, stenen of natuurlijke fenomenen zoals donder en geografische zoals bergen en rivieren. Animisme wijst verder ook bezieling toe aan abstracte concepten zoals woorden, eigennamen of metaforen uit de mythologie.
Offers , Monolitische grafzuilen en diepe schulden
Offerplaatsen en offerfeesten komen vaak voor. In de stamdorpen zijn er speciale adat-huizen voor de eredienst. In de kleinere dorpen en in elk huis is altijd een plaats voor de aanbidding, vaak bestaande uit een offersteen (katoda) of offerplankje.
Ook wordt op Sumba grote waarde gehecht aan voorouderverering. Bij het overlijden van een familielid dienen er vele buffels en paarden geofferd te worden. Vaak hebben de arme families deze niet waardoor ze zich in diepe schulden moeten steken.
Ook moet er een familiegraf komen met een monolitische grafsteen. Deze enorme grafstenen moeten van massief gesteente zijn en moeten worden gedragen vanaf de plaats waar ze gemaakt worden naar de plaats waar het graf moet komen. Deze grafstenen die naast dat ze ontzettend duur zijn ook vaak meer dan 1000 kilo wegen moeten worden gedragen door de Sumbanese dorpelingen. Tijdens die tocht die weken en soms maanden duurt dient de familie van de overledene de mensen die de steen dragen eten en drinken te geven. De schulden lopen dan alleen maar op. Schulden zo hoog dat soms wel 10 generaties in de schulden geboren worden.
Tegenwoordig kunnen de Sumbanezen ook kiezen voor grafstenen gemaakt uit cement. Toch wordt dit in de traditionele gemeenschappen veel minder gerespecteerd.
Huwelijken op Sumba
In Sumba is het traditie dat de man een bruidsschat geeft aan de familie van zijn bruid. Deze bruidsschatten zijn behoorlijk en het is erg duur voor een man. Over de som (de Belis) die betaald moet worden wordt onderhandeld met de vader van de bruid. Die onderhandeling komt vaak neer op meerdere buffels, paarden, traditionele zwaarden en sierraden. Rijke mannen kunnen daardoor soms wel meerdere vrouwen trouwen overigens. Zolang ze maar de bruidsschat kunnen betalen.
Hoe hoger de status van de vrouw, en hoe meer de familie gerespecteerd wordt, hoe groter de belis. Sociale status wordt meestal bepaald door de bloedlijn en kaste van een vrouw. Als de bruid van de maramba-kaste (het koningshuis) is, zal de prijs erg hoog zijn.
Het onderhandelen over de prijs van de vrouw wordt overigens niet ervaren als denigrerend voor de vrouw. Het wordt ervaren als het respecteren van de familie en de vrouw. Want de prijs is namelijk altijd hoog voor een man.
Als er een akkoord is over de prijs kan het huwelijk plaatsvinden zodra de bruidegom heeft betaald. En dat kan soms best even duren. De familie van de bruid betaalt de bruidegom ook wat terug in de vorm van varkens, soms wat kippen en stoffen.
Mannen en vrouwenlogica
Als een familie dus dochters heeft die trouwen kan hij daar financieel een stuk beter van worden. Je zou dus denken dat het hebben van dochters daardoor populair moet zijn. Toen ik dit tegen onze gids in Sumba zei moest hij hard lachen. Nee, absoluut niet. Hoewel het ook niet gezien wordt als iets negatiefs willen de families het liefste jongens. En dat terwijl ze meer eten en er eigenlijk toch geen werk is op Sumba.
Bij buffels werkt het overigens hetzelfde. Onze gids gaf aan dat hij liever een vrouwtjes buffel zou willen krijgen omdat hij dan als zijn buffel zwanger wordt een nieuwe buffel erbij krijgt. Slimme jongen dus. Je moet een koe ook niet in zijn kont kijken.
Maar hij gaf ook aan dat niemand op Sumba daar hetzelfde over denkt omdat een mannetjes buffel met hele grote hoorns veel meer status heeft. Hoe groter de hoorns hoe meer de buffel namelijk waard is.
Sjamanen met voorspellende gaven
De sjamanen zijn belangrijk in het Marapu geloof. Met name de Hoofd Sjamaan (Ratus) speelt een belangrijke rol. Ze hebben speciale gaven die traditioneel alleen van vader op zoon kunnen worden doorgegeven na hun dood. Eén keer per jaar slachten ze een buffel om te spreken met hun vaders geest. Ook snijden ze regelmatig kippen open omdat ze vanuit hun organen kunnen voorspellen hoe de geesten de toekomst zien. Kip het meest veelzijdige stukje vlees zeggen ze toch.
De belangrijkste taak van een Ratus is het voorspellen van de Pasola. De Pasola is een ritueel waarbij stammen uit Sumba met elkaar strijden op een groot veld door onder andere met speren en andere wapens te vechten. Een bloederige Pasola met eventuele dodelijke slachtoffers zorgt voor een goede oogst.
"Ook snijden ze regelmatig kippen open omdat ze vanuit hun organen kunnen voorspellen hoe de geesten de toekomst zien. Kip het meest veelzijdige stukje vlees zeggen ze toch.".
Wanneer de Pasola plaatsvindt is volledig afhankelijk van het vinden van gekleurde zeewormen. Deze zogenaamde mythische Nyale wormen komen maar eens per jaar aan land en verdwijnen dan ook weer na een paar uur. De wormen bestaan echt. Maar. Tegenwoordig worden ze steeds minder gezien in verband met het broeikaseffect en het warmere zeewater. Een tweede reden is dat de Pasola een voorspelbare datum moet hebben van de Indonesische overheid. Dat zorgt ervoor dat de Sjamanen steeds vaker alleen op pad gaan naar de oceaan en de wormen zien. Het is goed mogelijk dat niemand anders ze dan ziet of kan zien. Deze gave wordt dan doorgegeven aan de zoon. Als deze ze niet ziet wordt zijn broer de Sjamaan. Dus natuurlijk zien ze altijd de wormen op ongeveer dezelfde tijden.
De Pasola begint een x aantal weken na het zien van de wormen. De kleur van de wormen bepaalt ook hoe goed de oogst wordt.
"Deze zogenaamde mythische Nyale wormen komen maar eens per jaar aan land en verdwijnen dan ook weer na een paar uur. De wormen bestaan echt. Maar.".
De Pasola - Bloedige rituele strijd voor een goede oogst
De Pasola-ceremonies vinden elk jaar plaats in februari en maart. Het is een opgewonden mix van offeringen en ritueel geweld, waarbij ernstig letsel en zelfs sterfgevallen voorkomen. De gebruiken en rituelen van het Marapu geloof in Sumba zijn namelijk allemaal gericht op het voorspellen van een goede oogst.
Nali, een Sumbanees legt uit: “We gaan er gewoon heen en vechten omdat we dat moeten, voor de oogst, “zei hij.” Als je geraakt wordt door een speer en je begint te bloeden, betekent dit dat de oogst goed zal zijn. “Nali heeft gevochten in de Pasola sinds ongeveer zijn 13e. “De pijn wanneer de speer je raakt, is ongelooflijk, vooral als je in het hoofd wordt geraakt.
Er is ook net voor de Pasola een Pajura. Dat is een lokale bokswedstrijd waarbij ook de toeschouwers vaak worden geslagen. Sommige boksers gebruiken stenen, hoorns of gebroken glas om hun vuisten heen. Dit is niet iets waar je bij wil zijn.
Vroeger waren de Pasola’s overigens veel bloediger. 50 jaar geleden werden nog speren en parangs (soort machete’s) gebruikt met stalen punten. Nu worden alleen nog relatief botte houten punten gebruikt.
De bouw van een Sumbanese woning
Op Sumba onderscheiden ze twee soorten huizen: huizen met een driehoekige toren gebouwd in het midden van het dak (uma mbatangu genoemd in het dialect van Rindi) en gewone huizen (ook kaal huis genoemd, uma kamudungu in Rindi).
In het algemeen zijn huizen met een piek Marapu-huizen (ze herbergen niet alleen een familie, maar ook de geesten van zijn voorouders (de Marapu) die in de piek verblijven). Maar toch is het mogelijk dat er uitzonderingen zijn. Een normaal huis kan als marapu worden beschouwd, terwijl een rijke familie in een piekhuis kan wonen zonder dat het Marapu is. We hebben een heel artikel geschreven waarin we toelichten hoe een traditioneel huis gebouwd wordt. Lees het hieronder.
Zelfdestructie en geloof gaan hand in hand
Als het goed is heb je het al een beetje gelezen. Zowel het huwelijk als de dood brengen grote schulden met zich mee voor de Sumbanese bevolking. Vaak worden enkele generaties achter elkaar in de schulden geboren.
Waar je zou zeggen dat dochters en vrouwelijke buffels meer waarde opleveren voor de langere termijn. In elk geval voor de familie, kunnen de Sumbanese mensen dit nog niet zo zien.
Het slachten van de grote aantallen dieren (soms zelfs 10 buffels en paarden) die vaak niet eens in het eigen bezit zijn zorgen er tevens voor dat er een tekort aan dieren is, maar ook een tekort aan voedsel aangezien het vele vlees slecht bewaard kan worden en niemand een koelmogelijkheid heeft.
Qua landbouw zijn de mensen slecht geschoold. Ze hanteren nog verouderde methoden van hun voorouders zoals het verbranden van hun land als het droog is zodat ze het land kunnen ploegen. Het land verliest zo zijn voedingsstoffen en wachten op regen en werken met ploegen zou de bevolking veel meer helpen.
Toch is dit ook de charme van Sumba. In elk geval maakt het je reis naar Sumba een stuk authentieker. Wij reizen toch ook vooral om iets te leren en geschiedenis, tradities en oeroude gebruiken vinden wij geen vieze woorden. Dat hoeft niet allemaal direct veranderd te worden naar de maatstaven zoals wij ze gewend zijn. Maar voor Sumba zou het eigenlijk wel goed zijn.
Deel dit Artikel
Hoe vond je ons artikel? Ben je iets wijzer geworden over De gebruiken en rituelen van het Marapu geloof in Sumba? Deel dit artikel dan op Facebook.
Hi, wij zijn Mark & Judith
Twee gepassioneerde reizigers die van onze hobby ons werk hebben gemaakt. We reizen fulltime de wereld over om te fotograferen, video’s te maken en verhalen te vertellen over onze avonturen. We hopen dat we je met onze website mee kunnen nemen in onze reisavonturen.
